Historia Uzdrowiska Szczawno-Zdrój

Niewiele polskich uzdrowisk może poszczycić się tak wspaniałą historią, jak położone nieopodal Wałbrzycha w dolinie Szczawnika, Szczawno-Zdrój. Już w 1318 roku pojawiła się wzmianka o istnieniu w tym miejscu leczniczych źródeł mineralnych wykorzystywanych przez szpital dla trędowatych. Od 1401 roku Szczawno należało do majątku właścicieli Książa, którym od 1509 władała nieprzerwanie do XX wieku rodzina Hochbergów. W 1597 roku ich nadworny lekarz, uznany przyrodnik Kasper Schwenckfeld, wydał pierwszy traktat naukowy o leczniczych właściwościach miejscowych wód mineralnych. Dwa lata później dokonano ujęcia Starego Zdroju (noszącego obecnie nazwę Mieszko). To właśnie wokół tego ujęcia rozwinęło się uzdrowisko oficjalnie uruchomione w 1815 roku przez księcia Hansa Heinricha VI Hochberga. Założenie urbanistyczne głównego deptaku zdrojowego, który obecnie tworzy ulica Kościuszki, zostało ukończone do połowy XIX wieku.

W tym okresie wybudowano pawilon dla kuracjuszy, teatr zdrojowy, gospody oraz pensjonaty. Osoba właściciela oraz właściwości lecznicze miejscowych wód mineralnych ściągnęły do Szczawna śmietankę towarzyską Europy przełomu wieków: carów, cesarzy, książąt, ale także pisarzy. Wśród znanych osobistości należy wymienić Winstona Churchilla, przyszłego brytyjskiego premiera czasu wojny. Wśród kuracjuszy odnajdziemy także słynnych Polaków, między innymi Zygmunta Krasińskiego, Józefa Korzeniowskiego, Ludwika Zamenhofa, czy też Władysława Dybowskiego. W Szczawnie-Zdroju dwukrotnie (1855 oraz 1857) przebywał także na kuracji Henryk Wieniawski, światowej sławy skrzypek wirtuoz, który dał tu kilka koncertów. Na pamiątkę tego wydarzenia od 1966 roku odbywają się tu doroczne festiwale skrzypcowe imienia tego znakomitego artysty. Położone w bezpośrednim sąsiedztwie wspaniałego pasma górskiego, jakim są Sudety, stanowiło idealne miejsce do wypoczynku. Po wybudowaniu linii kolejowej w 1877 roku Szczawno rozrosło się w kierunku północnym, dzięki czemu na początku XX wieku powstała nowoczesna dzielnica willowa ukształtowana według koncepcji urbanistycznej miasto ogród, położona pomiędzy współczesnymi ulicami Mickiewicza, Sienkiewicza oraz Kolejową. W 1901 roku powstał także nowoczesny Zakład Przyrodoleczniczy, zwany Łazienkami Ludwiki, a w 1910 roku wybudowano największy wówczas na Śląsku Grand Hotel, reprezentacyjne miejsce dla najbardziej znamienitych kuracjuszy – gości Hochbergów (obecnie sanatorium „Dom Zdrojowy”). W 1931 roku uzdrowisko Szczawno-Zdrój zostało sprzedane przez właścicieli Książa, a trzy lata później upaństwowione. Obecnie uzdrowisko w Szczawnie bazuje na wodach mineralnych (szczawach wodorowo-węglanowych) pozyskiwanych z 42 ujęć. Wody te skutecznie wspomagają leczenie dróg moczowych i żółciowych oraz przewodu pokarmowego.

Wśród zachowanej wspaniałej zabudowy uzdrowiska na plan pierwszy wysuwa się położona w centrum kurortu, drewniana hala spacerowa wraz z pijalnią wzniesiona w 1894 roku, a następnie odbudowana po pożarze w 1992. Budowla ta, przeszklona od strony ulicy a otwarta na park Zdrojowy, ma 77 merów długości oraz 10 metrów wysokości. Podobnie jak w innych modnych kurortach, służyła ona kuracjuszom do przechadzek w czasie brzydkiej pogody. Jest to jedyny w Polsce tego typu obiekt, którego odpowiedników należy szukać w najznamienitszych uzdrowiskach epoki przełomu XIX i XX wieku. W jej bezpośrednim sąsiedztwie wznoszą się budynki: powstałego w 1890 roku teatru zdrojowego posiadającego salę widowiskową o bogatej dekoracji neorokokowej oraz dawnego Domu Zdrojowego (obecnie Klub Kuracjusza) powstałego w 1845 roku. Po przeciwnej stronie, przy ulicy Sienkiewicza wznosi się gmach zbudowanego w 1939 roku Zakładu Przyrodoleczniczego, naprzeciw którego położone jest obecnie sanatorium „Korona Piastowska”. Jest to wzniesiony w 1818 roku dom rodzinny Hauptmannów, w którym w 1862 przyszedł na świat Gerhart Hauptmann, laureat literackiej Nagrody Nobla z roku 1912. W budynku tym funkcjonował hotel noszący nazwę Preussische Krone, w którym mieszkał w 1838 roku Zygmunt Krasiński.

Położony na południowy zachód od centrum uzdrowiska park Zdrojowy noszący imię Henryka Wieniawskiego został wytyczony w początkach XIX wieku na zachodnim i północnym zboczu wzniesienia Stróżek (517 m n.p.m.). Ma on interesujący układ strefowy. W części przylegającej do zabudowań uzdrowiska posiada charakter geometrycznego, ozdobnego ogrodu przechodzącego w park angielski z bogatą kolekcją dendrologiczną. Najwyżej położona jest część leśna z przewagą drzew liściastych. W północno-zachodniej części parku zachowała się neogotycka wieża Anny wzniesiona w 1818 roku, z dwoma tarasami widokowymi i zegarem.

Źródło: Historia uzdrowiska Szczawno-Zdrój - lofrek